تفاوت ترجمه انسان و نرم افزار

در این مقاله سه دیدگاه مورد بررسی قرار می گیرد:

۱- نبود تفاوت در ترجمه انسان و ماشین

۲- برتری ترجمه انسان بر ماشین

۳- برتری ترجمه ماشین بر ترجمه انسان.

برخی بر این اعتقادند که ترجمه انسان و ماشین چندان تفاوتی ندارد، این صاحبنظران خود اقرار می کنند که ترجمه ماشین نسبت به ترجمه انسان متخصص دارای عملکرد ضعیفتری است اما اعتقاد  دارند که در آینده  نزدیک این ضعف برطرف خواهد شد . آنها برای اثبات ادعای خود مثال انجام امور محاسباتی و ریاضیات را زده اند که ماشین بهتر از انسان آنها را انجام می دهد این محققان معتقدندکه یادگیری ریاضیات به مراتب دشوارتر از زبان است پس دور از ذهن نیست که رایانه ای ساخته شود که بتواند این فعالیت را انجام دهد.

اما آن دسته که بر برتری انسان بر ماشین اعتقاد دارند بر این باورند که عملکرد ذهن انسان بسیار دقیقتر و مناسب تر از ماشین است و قدرت انتخاب و تصمیم گیری در ترجمه باعث شده که نتیجه کار انسان بهتر از ماشین باشد و هیچ گاه یک ماشین نمی تواند به این توانایی برسد. اما دسته سوم بر برتری ماشین بر انسان معتقدند ،آنها اظهار دارند که هم اکنون هم ترجمه ماشینی دچار مشکلی نیست و به نوعی می تواند جای ترجمه ماشین را بگیرد.  در این مقاله با بررسی مثالهای گوناگون در مورد این سه نظریه ثابت می کنیم که ماشین هیچگاه جای انسان را نمی تواند در این مقوله بگیرد، البته این نکته به معنی این نیست که ماشین نمی تواند ترجمه کند، بلکه کیفیت ترجمه یک ماشین پایین تر از ترجمه یک انسان است.با نگاهی کوتاه  به تاریخچه ترجمه ماشینی کار خود را آغاز می کنیم.

نگاهی کوتاه  به تاریخچه ترجمه ماشینی:

موضوع ترجمه و ترجمه ماشینی امروزه موضوعی است که گاه در مجلات معتبر دنیا به آن پرداخته می شود. هاچیننز، مل بای  و تری از جمله افرادی هستند که به تحقیق در مورد ترجمه ماشینی پرداخته اند. آنها موضوعات روش شناختی و نظری مربوط با ماشین ترجمه را مورد بررسی قرار می دهند. کی و گربر راه هایی را ارائه می دهند که کیفیت ترجمه ماشینی را بهبود بخشد. دور  به بررسی مشکلات مربوط به واژگان در ترجمه ماشینی می پردازد و دری فاس به بررسی برخی ناتوانی های رایانه در انجام امور اشاره می کند. آغاز کار ترجمه با ماشین از سال ۱۹۴۰ است یعنی درست از همان زمان که رایانه اختراع گردید. این نوع ترجمه تنها به واژگان توجه می کند و ساختار نحوی را بررسی نمی کند. به روش ترجمه، ترجمه مستقیم می گویند. در سال ۱۹۸۰ چندین سامانه ترجمه به بازار آمد که از روش غیر مستقیم استفاده می کرد. این گونه ترجمه ها ، ترجمه هایی بود که ماشین مستقیما از زبان مبدا به مقصد ترجمه نمی کرد بلکه از زبان مبدا به یک زبان میان زبانی و از آن زبان به زبان مقصد ترجمه می کرد. این نوع ترجمه  دارای سیستمی بود که در آن برنامه هایی آماده شده بود که به ساختار واژه ها و جمله های مبهم می پرداخت.

روش انتقال : متن مبدا- تجزیه – ساختار بینابین متن مبدا- انتقال- ساختار بینابین متن مقصد- ترکیب – متن مقصد

روش میان زبانی: متن مبدا- تجزیه- میان زبان- ترکیب- متن مقصد

در روش انتقال ساختار بینابین تنها کار تجزیه دستوری متن را بر عهده دارد و هر بار فقط یک جمله را بررسی می کند.اما در روش میان زبانی بدون توجه به ساختاری خاص ترجمه صورت می گیرد. تنها حسن ترجمه میان زبانی این است که با صرف  هزینه های اندک می توان زبانهای جدیدی را به ماشین اضافه کرد.

در روش انتقال بین دو زبان مبدا و مقصد مقایسه ای به عمل می آید. این مقایسه در واحدهای واژگانی و ساختارهای نحوی دو زبان مبدا و مقصد انجام می شود. بعد از آن با استفاده از قواعد انتباقی ساختار بینابین زبان مبدا به ساختاری  مشابه در زبان مقصد تبدیل می شود. در این روش میزان تجزیه و تحلیل متن رابطه مستقیم با نزدیکی دو زبان به یکدیگر را دارد.  اما مشکل اساسی در اینجاست که ترجمه کیفی ترجمه ای است که در آن معنا واقعی  جمله درک شود واین ترجمه نیازی فراتر از تجزیه  و تحلیل معنایی یا نحوی سطحی دارد. مثلا دو جمله دانش آموز امتحان داد و معلم امتحان گرفت که در انگلیسی بدین معنی است.

The student took the test

The teacher gave the test

ماشین ترجمه باید درکی کامل از این جمله ها داشته باشد. برای این درک باید به اطلاعاتی مراجعه کند که در سیستم به نام قالب های حالت

ذخیره شده اند. در این مرحله سیستم شروع به تجزیه معنایی می کند و با استفاده از نمودار نحوی قالب حالت را تولید می کند.و در آخر از زبان مبدا به مقصد تبدیل می کند.

در روش میان زبانی اطلاعاتی به جمله اضافه می شود که شاید در جمله مبدا وجود نداشته باشد. این اطلاعات معنایی در سیستم در یک پایگاه

دانش یا واژه نامه مفهومی ذخیره می شود.  این سیستم ابتدا با استفاده از یک دستور نقش گرایی واژگانی تجزیه نحوی را آغاز و با توجه به لغتنامه مفهومی واژگان را ترجمه می کند. و تغییرات ساختاری را انجام داده و ترکیب اجزای زبان مقصد را انجام می دهد.

قبلا گفتیم که در روش میان زبانی افزودن زبان بسیار راحت تر از روش انتقال است اما تا کنون هیچ سیستم میان زبانی مطلوبی بازار نیامده و تمامی این سیستم ها در حال آزمایش هستند از روش انتقال چون هم ساده تر است و هم نیازی به میان زبان ندارد بیشتر استفاده می شود. تا دهه ی ۹۰ محققان بر این عقیده بودند که ترجمه ماشینی جای ترجمه انسانی را نخواهد گرفت اما چنین تصوری دچار تغییر شده است و می توان گفت  ترجمه های ماشینی تنها مزیتی که دارند این است که ارزانترند و با سرعت بییشتری ترجمه را به کاربر ارائه می دهند. اما از نظر محتوایی و ساختاری هنوز ترجمه انسانی در صدر همه ی ترجمه های ماشینی قرار دارد .