آشنايی با فرهنگ های لغت عربی

اين فرهنگ، يک فرهنگ تخصصی در زمينه لغات و اصطلاحات نظامی است، و نويسنده با استفاده از روزنامه و مجلات عربی و همچنين فرهنگ های تخصصی عربی-انگليسی، انگليسی-عربی،عربی- فرانسه اقدام به گردآوری اصطلاحات نظامی نموده است. شايان ذکر است برای درک و فهميدن متون نظامی استفاده از اين فرهنگ لغت بسيار ضروری است.

توصيه: داشتن اين فرهنگ لغت برای دانشجويان رشته عربی ضروری است.

 ۴- فرهنگ اصطلاحات روز (فارسی-عربی)

نويسندگان:دکتر محمد غفرانی- دکتر مرتضی آيت الله زاده شيرازی

به اهتمام و تنظيم: ابراهيم اقبال

چاپ: مؤسسه انتشارات امير کبير

آقای اقبال در مقدمه چاپ چهاردهم در توصيف آين کتاب می گويد:

اين اثر شناخته شده و مورده استفاده دست اندرکاران دو زبان فارسی و عربی، به صورت ابتکاری و از روی نياز ضروری توسط دو استاد والا مقام دکتر محمد غفرانی- و زنده ياد مرحوم دکتر مرتضی آيت الله زاده شيرازی تأليف شده است. مايه های اوليه کتاب در خارج از کشور و همزمان با تحصيل و تدريس مؤلفان در دانشگاه های الأزهر و اسکندريه مصر فراهم گرديد. اين کتاب مورد استقبال و استفاده اساتيد،دانشجويان، مترجمان و علاقه مندان زبان عربی و فارسی در داخل و خارج از کشور واقع شد.به طوری که پس از مدتی، چاپ نخستين کتاب ، با مقدمه دو تن از اساتيد برجسته مصری ، در لبنان نيز چاپ گرديد.

 ايشان در جای ديگر می گويند:

فرهنگ موجود مجموعه ای سرشار از لغات و اصطلاحات معاصر در زمينه های مطبوعاتی، رسانه های گروهی، علمی، ادبی، سياسی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی و... است.

توصيه: داشتن اين فرهنگ لغت برای دانشجويان رشته عربی ضروری است.

۵- فرهنگ اصطلاحات معاصر ( عربی- فارسی)

واژگان سياسی، مطبوعاتی، اجتماعی به ضميمه راهنمای جامع واژگان فارسی

مؤلف: نجفعلی ميرزايی

انتشارات: دار الثقلين ، فرهنگ معاصر

فرهنگ مذکور از معتبرترين فرهنگ ها در زمينه آشنايی با اصطلاحات سياسی و مطبوعاتی است.

نويسنده در باره منابع گردآوری اصطلاحات می گويد: منابع عمده برای اين کار، نشريات معتبری چون: العالم، الوطن العربی، المجتمع، الشرق الأوسط، الحياة و دهها فرهنگ جديد عربی، انگليسی و فارسی بوده است.

توصيه: داشتن اين فرهنگ لغت برای دانشجويان رشته عربی ضروری است.

۶- فرهنگ معاصر فارسی- عربی

مؤلف: دکتر عنايت فاتحی نژاد

انتشارات: فرهنگ معاصر

اين فرهنگ از جامع ترين فرهنگ های فارسی به عربی است.

مؤلف در مقدمه کتاب می گويد:

مؤلف به وسع خود طی حدود ۷سال توفيق يافت اين فرهنگ را که مشتمل بر حدود ۱۵هزار مدخل اصلی و فرعی، اصطلاح، تعبير و ضرب المثل است گردآوری و تقديم دانش پژوهان و دانشجويان عزيز کند.

مؤلف برای تدوين اين فرهنگ از منابع بسياری بهره برده است که مهمترين آنها عبارتنداز:

۱- فرهنگ های عربی - عربی، از جمله؛ المنجد فط اللغة العربية المعاصرة و....

۲- فرهنگ های فارسی - عربی از قبيل؛ فرهنگ اصطلاحات روز دکتر غفرانی و ديگران و...

۳- فرهنگ عربی - فارسی از جمله؛ فرهنگ معاصر عربی تأليف عبدالنبی قيّم و..

۴- قاموس المورد عربی- انگليسی، انگليسی-عربی

۵- آثار نويسندگان معاصر عرب از قبيل؛ طه حسين،نجيب محفوظ، جبران خليل جبران...

۶- نشريات روز عربی و سايت های اينترنتی

توصيه: داشتن اين فرهنگ لغت برای دانشجويان رشته عربی ضروری است.

۷- المصطلحات المتداولة في الصحافة العربية

مؤلف: محمدرضا عزيزی پور

انتشارات: انتشارات سمت

اين کتاب برای آشنايی دانشجويان رشته عربی و الهيات با اصطلاحات مطبوعاتی تدوين گرديه است. هر چند شيوه نگارش آن به صورت فرهنگ لغت نيست، ولی مؤلف تلاش کرده است در اين کتاب دانشجو را با اصطلاحات مطبوعاتی و رسانه ای آشنا کند.

نويسنده در مقدمه چاپ دوم کتاب می گويد:

کتاب را به صورت موضوعی به هفت قسمت تقسيم کرده ام: ۱ - الموضوعات السياسية۲- الموضوعات الإجتماعية ۳- الموضوعات الثقافية و العلمية ۴- الموضوعات الإقتصادية ۵- الموضوعات العسکرية ۶- الموضوعات الطبية ۷- الموضوعات الرياضية

مؤلف در پايان کتاب واژه نامه های اختصاصی در زمينه های هفت گانه ( سياسی، اجتماعی، فرهنگی و علمی، اقتصادی، نظامی، پزشکی، ورزشی ) گرد آورده است.

توصيه: داشتن اين فرهنگ لغت برای دانشجويان رشته عربی ضروری است.

۸- فرهنگ لغات و اصطلاحات فارسی به عربی معروف

مؤلف: دکتر يحيی معروف

انتشارات: يادواره کتاب

اين فرهنگ دارای واژه های فراوانی در زمينه: ادبيات، هنر، اقتصاد، سياست، برق، زيست شناسی، اصطلاحات روز روزنامه ها و.. است.

مؤلف در مقدمه کتاب می گويد:

اين فرهنگ قابل استفاده دانشجويان رشته عربی در مقاطع مختلف خصوصاً در درس هایيی مانند: فن ترجمه، ترجمه از عربی به فارسی و بالعکس، إنشاء، مکالمه، و در رشته الهيات در درس هايی مانند: ترجمه از عربی به فارسی و بالعکس است، علاوه بر آن طلاب حوزه های علميه و نيز مسافرانی که به کشورهای عربی مسافرت      می کنند، می توانند نياز خود را بدان برطرف سازند.

توصيه: داشتن اين فرهنگ لغت برای دانشجويان رشته عربی و الهيات ضروری است.

۹- المنجد (عربی- عربی)

مؤلف: لوئيس معلوف

المنجد يکی از پر فروش ترين فرهنگ های نوين است که بارها تجديد نظر و چاپ شده است. اين فرهنگ لغت را لوئيس معلوف که خانواده وی از مسيحيان سرشناس لبنان به شمار می رود، گردآوری کرده است.

اين فرهنگ به شيوه ريشه ای گردآوری شده است و از معتبرترين فرهنگ های عربی به عربی است.اين فرهنگ به تصاوير و نقشه ها آراسته می باشد و برای نشان دادن ريشه کلمات از رنگ قرمز استفاده شده است.

يکی از ضمايم بسيار جالب اين فرهنگ، فرائد الأدب است. در اين ضميمه گنجينه ای از ضرب المثل های عربی گردآوری شده است.

مؤلف در مقدمه کتاب ، خلاصه قواعد صرف و نحو را آورده که در نوع بسيار جالب و آموزنده است.

توصيه: داشتن اين فرهنگ لغت برای دانشجويان رشته عربی ضروری است.

۱۰- منجد الطلاب

مؤلف: فؤاد افرام البستانی

فؤاد افرام البستانی خلاصه ای از فرهنگ المنحد لوئيس معلوف را با اضافه کردن واژه ها واصطلاحات جديد با نام منجد الطلاب به چاپ رساند. المنجد و منجد الطلاب به زبان فارسی ترجمه شده و به صورت فرهنگ دو زبانه در اختيار پژوهشگران فارسی زبان قرار گرفته است.

۱۱- المعجم الوسيط (عربی-عربی)

مؤلفان:الدکتور ابراهيم أنيس، الدکتور عبدالحليم منتصر، عطية الصوالحي، محمد خلف الله احمد

اين فرهنگ را فرهنگستان زبان عربی قاهره در سال ۱۹۶۰ به کمک کميته هايی که به اين امر اختصاص يافتند، تدوين کرده است.

الوسيط بسياری از واژه ها و اصطلاحات علمی جديد را در بر می گيرد، البته برخی از کلمات عاميانه به ويژه مصری نيز در اين فرهنگ آمده است.

امتياز فرهنگ الوسيط آن است که کلمات مُوَلّد را از محدث و معرّب را از دخيل جدا کرده است.مولّد: کلمه ای است که در عربی کهن استعمال شده و محدث: اکنون در زبان عربی متداول است. مُعرّب: کلمه ای غير عربی که با زياد و کم کردن و يا جابه جايی حروف آن، رنگ عربی پيدا کرده و دخيل: کلمه ای است که بدون هيچ دخل و تصرفی وارد زبان عربی شده است.

توصيه: داشتن اين فرهنگ لغت برای دانشجويان رشته عربی ضروری است.

۱۲- لاروس (عربی-فارسی)

مؤلف: دکتر خليل الجُر

مترجم: دکتر طبيبيان

فرهنگ لاروس را دکتر خليل الجُرّ گردآوری کرده و در سال ۱۹۷۳ از سوی کتابخانه لاروس به چاپ رسيده است. مرکز کتابخانه لاروس در پاريس قرار دارد و سال های متمادی است که به کار تأليف و انتشار لغت نامه های کوچک و بزرگ به زبان فرانسه اشتغال دارد.

فرهنگ لاروس حاوی اصطلاحات علمی، فنی و ادبی است و به تصاوير جانوران و گياهان و ابزار صنعتی آراسته شده است.

اين فرهنگ بر اساس حروف الفبا تنظيم شده است. دکتر سيد حميد طبيبيان فرهنگ لاروس را در سال ۱۳۶۲ به زبان فارسی ترجمه کرده است.

مترجم در مقدمه کتاب می گويد:

اين فرهنگ علاوه ب اکثر اصطلاحات معروف علمی، فنی، سياسی، تجاری ، اقتصادی ، صنعتی، و حقوقی .. در بردارنده اصطلاحات ادبی و مشحون از تصاوير جانوران و گياهان و ابزارها و ماشين آلات است.

۱۳- فرهنگ لغات و اصطلاحات اقتصادی- بازرگانی (عربی به فارسی)

مؤلف: دکتر محمود ميرزايی الحسينی

انتشارات: يادواره کتاب

اين فرهنگ بر اساس حروف الفبا تنظيم شده است و يک فرهنگ نسبتاً کامل در زمينه اصطلاحات اقتصادی است.

مؤلف در مقدمه کتاب می گويد:

برای تدوين و نگارش اين واژه نامه شماره های متعددی از روزنامه ها و مجلات عربی از نظر گذرانده شد، اصطلاحات اقتصادی فيش برداری گرديد و نسبت به ترجمه و عادل يابی دقيق آنها مبادرت ورزيده شد.جهت اطلاع استفاده کنندگان از اين فرهنگ ، به مهم ترين منابع اين اثر اشاره می گردد:

۱- مجله العالم، تصدر في لندن

۲- کيهان العربی

۳- اللواء، تصدر في عمان

۴- الوفاق

۵- فرهنگ نوين ، الياس انطوان الياس، ترجمه سيد مصطفی طباطبايی

۶- المعجم الإقتصادی و التجاری (انکليزی-فرنسی-عربی)، الدکتور مصطفی هنّی

توصيه: داشتن اين فرهنگ لغت برای دانشجويان رشته عربی ضروری است.

۱۴- المرشد فرهنگ جامع فارسی به عربی

مؤلف: دکتر امير هوشنگ دانايی

انتشارات: مؤسسه انتشارات نگاه

ناشر اين فرهنگ لغت در باره برخی ويژگی های آن چنين می گويد:

۱- کلمات فارسی عاميانه متداول در کشورهای مصر، لبنان و عراق

۲- اصطلاحات پزشکی جديد

۳- اصطلاحات مسابقات ورزشی

۴- جدول سال و ماه و هفته اسلامی و مسيحی

۴- ضرب المثل ها و کلمات گلچين

۵- گفت و گوهای روزمره به زبان عربی ( آرايشگاه، بانک، داروخانه، مسافرت، هتل...)

۶- مختصری از قواعد املايی و دستوری زبان فارسی

در اين کتاب ، مجموعه ای از لغات و کلمات فارسی که وارد زبان عربی شده اند آورده شده است، به عنوان مثال به برخی از آنها اشاره می کنيم:

اندام: هَندام                            ارغوان: أرجُوان

بادنجان: باذِنجان                        گنج: کنز ؛جمع:کُنوز

بخشش: بَخشيش، اين کلمه در عربی به معنای انعام دادن است.

پرگار: بَرکار، بَيکارتاج:                  تاج ؛ جمع: تِيجان

تنور: تَنّور                                  توت: تُوت

چَمُوش: شَموس                             خيار: خِيار

سرنا: صُرناية                             شُوربا: شُوربَة

کباب: کباب                                کوزه: کُوز

لشکر: عسکر                

توصيه: علاقه مندان به زبان عربی و دانشجويان رشته عربی از اين کتاب استفاده فراوان خواهند برد.

15- قاموس الأضداد الکبیر

نویسنده: عائدة دکرمنجي

انتشارات: مکتبة لبنان ناشرون

- أشمل قاموس بألفاظ الأضداد التی یعاکس بعضها بعضاً.

- غنیّ بالإستشهادات قرآناً و نثراً و شعراً

- مزوّد بثمانیة ملاحق عن الأضداد فی أمّهات المراجع

نماذج من الکتاب:

البارِد ≠  الحارّ                                   

   الباسِم ≠  العَبُوس

البَشُوش ≠  العَبُوس          

   البَصير ≠  الأَعمَی

البَطَل ≠ الجَبان                  

   البَعِيد ≠  القَريب

التَّعْبان ≠ المُرتاح              

      التَّائِب ≠  المُذْنِب

الثَّرثار ≠ السَّاكِت                    

  الثَّرِيّ ≠  الفَقير

الجَبان ≠ الشُّجاع                   

     الجَلِيل ≠  الحَقِير

الجَمِيل ≠ القَبِيح                     

    الجَواد ≠  البَخيل

الحَكيم ≠ الجاهِل                         

    الحُلْو ≠  المُرّ

الخالِد ≠الفانِي                               

  الخائِف ≠  الشُّجاع

الرَّاجِي ≠  اليائِس                            

 الرَّخِيص ≠  الغالِي

الرَّذِيل≠ الفاضِل                           

    الرَّاشِد ≠  الضَّال

الرَّاضِي ≠ الغاضِب              

 الرَّاقِد ≠  السَّاهِر

المَسْرُور ≠  المَحْزُون                     

    السَّاطِع ≠  المُظلِم

السَّمين ≠  الهَزيل                         

    الشَّاب ≠  الشَّيخ

الشَّبْعان ≠  الجَوْعان                       

   الصَّابِر ≠  الجَزُوع

الصَّعْب≠ السَّهْل                            

    الصَّغير ≠  الكَبير

الضَّعيف ≠  القَوِيّ                           

  الطَّمَّاع ≠  القانِع

الطَّويل ≠  القَصير                          

   المُظْلِم ≠  المُنير

العَدوّ ≠  الصَّديق                            

  العُرْيان ≠  اللَّابِس

المُعَزِّي ≠  المُهَنِّئ                         

    العاصِي ≠  المُطيع

الفَطِيم ≠  الرَّضيع                            

 الفائِز ≠  الفاشِل

القاتِل ≠  المُحْيي                           

   المُقَدَّس ≠  المُدَنَّس

القَديم ≠  الجَديد                             

 القَذِر ≠  النَّظيف

القاعِد ≠  القائِم                              

  القَلِق ≠  المُطمَئِن

الكاذِب ≠  الصَّادِق                         

  الكَرِيم ≠  البَخيل

اللَّعين ≠  المُبارَك                          

   المَلْعُون ≠  المُبارَك

المَريض ≠   السَّليم                          

المازِح ≠  الجادّ

المُمْطِر ≠  المُشْمِس                        

  المُتَمَلِّق ≠  الصَّريح

النَّاجِح ≠  الفاشِل                            

 النَّادِر ≠  الكَثير

النَّاهِي ≠  الآمِر                              

  النَّائِح ≠  الشَّادي

الهادي ≠  الضَّال                            

  الواثِق ≠  المُرتاب

الوَقِح ≠  الخَجُول                           

   الواهِن ≠  الشَّديد

16- المَکنزُ العربیّ المعاصر (معجمٌ فی المُترادفات وَ المُتَجانسات)

المؤلفون: محمود اسماعیل الصینی، ناصف مصطفی عبد العزیز، مصطفی احمد سلیمانی

انتشارات: مکتبة لبنان ناشرون

نَماذِج مِنَ الکتاب:

أعلَنَ: ع ل ن (فعل) أشاعَ، باحَ، جَهَرَ، بَثَّ، بَسَطَ، أذاعَ، أفشَی، أظهَرَ

إلحاد: ل ح د (اسم) کُفر، ضَلال، ضَلالَة، غَيّ

بَخیل: ب خ ل (صفة) شَحیح، ضَنین، مُمسِک

بَسالَة: ب س ل (اسم) شَجاعَة، حَماسَة، بُطُولَة، صَولَة، إقدام، جَراءَة

حَرب: ح ر ب (اسم) وَقعَة، مَلحَمَة، زَحف، هَیجاء، وَغَی، مَعرَکَة، قِتال، مُعتَرَک

فاسِق: ف س ق (صفة) خَبیث، داعِر، فاجِر، عاهِر، فاحِش، مُریب

مُسابَقَة: س ب ق (اسم) مُباراة، مُنافَسَة، تَفَوُّق، تَقَدُّم، سِباق

نَصیر: ن ص ر (صفة) عَون، مُساعِد، سَنَد، مُؤیِّد

مِسکین: س ک ن (صفة) فَقیر، مُحتاج، ضَعیف، ذَلیل، رَقیقُ الحال

ظَلام: ظ ل م (اسم) ظُلمَة، دُجیة، دَیجُور، عَتَمَة

حازَ: ح و ز (فعل) نالَ، حَصَلَ عَلی، کَسَبَ، إحتازَ